Την πρώτη συνθετική µορφή ζωής δηµιούργησε στο εργαστήριο µία οµάδα αµερικανών επιστηµόνων µε επικεφαλής τον γνωστό γενετιστή Κρεγκ Βέντερ. Πρόκειται για ένα πείραµα-ορόσηµο, που ανοίγει τον δρόµο για «οργανισµούς κατά παραγγελία» – προκαλεί όµως και πολλές αντιδράσεις.
Περισσότεροι από 20 επιστήµονες απασχολήθηκαν σε αυτό το έργο τα τελευταία δέκα χρόνια· το κόστος ξεπέρασε τα 40 εκατοµµύρια δολάρια· το αποτέλεσµα ήταν η δηµιουργία του πρώτου συνθετικού ζωντανού κυττάρου, ενός µονοκύτταρου «πλάσµατος» που ήδη απέκτησε το παρατσούκλι Σύνθια. Ο Κρεγκ Βέντερ, ο επικεφαλής του οµώνυµου Ινστιτούτου στο Μέριλαντ και την Καλιφόρνια και ο άνθρωπος που ολοκλήρωσε πρώτος το «προσχέδιο» του ανθρώπινου DΝΑ, έκανε λόγο για την αυγή µιας νέας εποχής, όπου νέα ζωή θα δηµιουργείται προς όφελος της ανθρωπότητας, βακτήρια θα παράγουν µε µηχανικά µέσα βιοκαύσιµα, θα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατµόσφαιρα, θα παρασκευάζουν εµβόλια... Από την άλλη πλευρά, ήδη ακούγονται αρκετές επικριτικές φωνές: κάποιες κατηγορούν τον Βέντερ πως «το παίζει Θεός» και άλλες προειδοποιούν πως οι τεχνητοί οργανισµοί µπορεί να «δραπετεύσουν» και να προκαλέσουν περιβαλλοντική καταστροφή ή και να µετατραπούν σε βιολογικά όπλα.
Συνθετικό γονιδίωµα
Η Σύνθια βασίζεται σε ένα υπάρχον βακτήριο το οποίο προκαλεί µαστίτιδα στις κατσίκες. Στον πυρήνα του όµως βρίσκεται ένα εξ ολοκλήρου συνθετικό γονιδίωµα το οποίο κατασκευάστηκε από (τέσσερα µπουκάλια γεµάτα) χηµικές ουσίες στο εργαστήριο. «Καταφέραµε να πάρουµε το συνθετικό χρωµόσωµά µας και να το µεταµοσχεύσουµε σε ένα κύτταρο-δέκτη, έναν διαφορετικό οργανισµό», δήλωσε ο δρ Βέντερ. «Μόλις αυτό το νέο “λογισµικό” µπει στο κύτταρο, το κύτταρο το “διαβάζει” και µετατρέπεται στο είδος που ορίζει αυτός ο γενετικός κώδικας». Το νέα βακτήρια αναπαρήχθησαν περισσότερο από ένα δισεκατοµµύριο φορές, παράγοντας αντίγραφα που περιείχαν και ελέγχονταν από το κατασκευασµένο, συνθετικό DΝΑ. «Είναι η πρώτη φορά που ένα συνθετικό DΝΑ έχει τον πλήρη έλεγχο ενός κυττάρου», επισήµανε ο δρ Βέντερ. «Πρόκειται για ένα πολύ σηµαντικό βήµα, τόσο επιστηµονικά όσο και φιλοσοφικά», πρόσθεσε στην επιθεώρηση «Science».
«Σίγουρα άλλαξε τις απόψεις µου για τον τρόπο µε τον οποίο ορίζεται η ζωή και ο τρόπος λειτουργίας της ζωής».
Η οµάδα του αµερικανού γενετιστή σχεδιάζει τώρα να χρησιµοποιήσει τον συνθετικό οργανισµό, τον οποίο θεωρεί πλέον «ένα ζωντανό είδος, µέρος της απογραφής της ζωής στον πλανήτη µας», προκειµένου να υπολογίσει τον ελάχιστο αριθµό γονιδίων που χρειάζονται για να υπάρξει ζωή. Νέοι µικρο-οργανισµοί µπορεί να δηµιουργηθούν στη συνέχεια τοποθετώντας επιπλέον γονίδια για την παραγωγή χρήσιµων χηµικών, τη διάσπαση ρυπογόνων ουσιών, ή την παραγωγή πρωτεϊνών χρήσιµων για εµβόλια.
«Ο Βέντερ αναλαµβάνει τον ρόλο ενός θεού»
ΓΙΑ «ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ στιγµή στην ιστορία της βιολογίας και της βιοτεχνολογίας» έκανε λόγο ο Μαρκ Μπεντό, φιλόσοφος στο Ριντ Κόλετζ του Πόρτλαντ, στο Ορεγκον. «Τα συνθετικά βακτήρια µπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα», δήλωσε από την πλευρά της η δρ Ελεν Γουάλας της Genewatch UΚ, οργάνωση που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην τεχνολογία της γενετικής.
«Αν απελευθερώσεις νέους οργανισµούς στο περιβάλλον, µπορεί να κάνεις περισσότερο κακό παρά καλό. Δεν γνωρίζουµε πώς θα συµπεριφερθούν». «Ο Βέντερ γυρίζει µια νέα σελίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας κρυφοκοιτάζοντας το µέλλον της», σχολίασε ο Τζούλιαν Σαβουλέσκου, καθηγητής Πρακτικής Ηθικής στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης. «Δεν αντιγράφει απλώς τη ζωή µε τεχνητό τρόπο, (…) δεν την τροποποιεί ριζικά µέσω της γενετικής µηχανικής. Αναλαµβάνει τον ρόλο ενός θεού: δηµιουργεί τεχνητή ζωή που δεν θα µπορούσε ποτέ να είχε υπάρξει φυσικά».
